Casus:
Een cliënt woont met andere cliënten in een groepswoning, waar ze 24-uurs zorg hebben. Cliënten vallen onder de Wet zorg en dwang, maar zijn vrijwillig opgenomen. Sinds een paar maanden mogen cliënten niet meer in de algemene huiskamer komen tijdens de overdracht momenten van de begeleiding. De Wzd-commissie heeft deze maatregel goedgekeurd. Cliënten zijn het niet eens met dit besluit. Ze vinden dat het personeel maar de overdracht elders moeten doen. Ze laten zich niet wegsturen uit de woonkamer met als gevolg dat ze naar hun kamer worden gestuurd. De manager van deze locatie is van mening dat de overdracht niet buiten plaats kan vinden omdat er dan geen toezicht is. Een van de cliënten heeft zich nu gemeld bij de CVP. Welke weg kun je nu bewandelen met de cliënt?
Antwoord:
Een CVP mag met toestemming van de cliënt in haar dossier kijken. De CVP beperkt zich dan tot de noodzakelijke informatie, die nodig is om goed aan de slag te kunnen gaan met de klacht. Ze constateren samen dat in het dossier niet is opgeschreven dat cliënten tijdens de overdracht naar hun kamer gaan. Laat staan dat in het dossier wordt gesproken over ‘onvrijwillige zorg’’ als cliënt tegen haar wil op haar kamer moet zitten, twee keer per dag, tijdens de overdracht.
Een optie is om naar de Landelijke klachtencommissie onvrijwillige zorg te stappen, de KCOZ. Deze commissie heeft recentelijk uitspraak gedaan over een soortgelijke kwestie. De commissie achtte zich niet bevoegd om over deze kwestie een oordeel te geven omdat zij van mening is dat het tijdelijk sluiten van de huiskamer een huisregel kan zijn. In de handreiking van VGN/Actiz over huisregels is dit verder terug te lezen. De regel is noodzakelijk ter bevordering van de veiligheid en/of een ordelijke gang van zaken (zie uitspraak KCOZ 21-24a). In de huisregels kunnen regels worden opgenomen over het gebruik van de algemene ruimten, waaronder beperkte toegangstijden. Dit betekent dat een individuele cliënt niet kan klagen over deze kwestie bij de KCOZ. Huisregels vallen ook niet onder een van de klachtonderwerpen van de Wzd waardoor de KCOZ niet bevoegd is om zich uit te spreken over deze casus.
Huisregels zijn een bepaling in de Wet zorg en dwang (artikel 45 Wzd). Daarin is vastgelegd dat huisregels zo spoedig mogelijk na de opname in een accommodatie schriftelijk overhandigd moeten worden aan cliënt en zijn vertegenwoordiger.
In de uitspraak merkt de KCOZ op dat de huisregels niet voor klagers beschikbaar zouden zijn, niet vindbaar zijn op de website en niet zijn voorgelegd ter instemming aan de cliëntenraad van de zorginstelling. De zorgaanbieder handelt daarmee in strijd met de Wmcz2018. Als CVP kun je daar wel samen met de cliënt vragen over stellen.
Los van de vraag of de KCOZ nu wel of niet bevoegd is, is het nog maar de vraag of de wijze waarop de zorgaanbieder met de overdracht omgaat gepast is. Het gegeven dat toezicht niet mogelijk is als het personeel elders gaat overdragen is een lastig punt. Immers, als het personeel de overdracht in de woonkamer doet, zitten alle cliënten op hun kamer en is er ook geen toezicht mogelijk. Daar komt bij dat nu onvrijwillige zorg ingezet moet worden, in ieder geval voor een cliënt. Dit roept wel vragen op over de proportionaliteit, subsidiariteit en doelmatigheid van de overdracht. De KCOZ is daar helaas niet aan toegekomen omdat de toegang tot de woonkamer een huisregel is waar niet over kan worden geklaagd. Als CVP kun je hier ook samen met de cliënt vragen over stellen. Wat is de achterliggende reden van deze huisregel, wat kan ik als cliënt doen als ik hulp nodig heb tijdens de overdracht? Welke alternatieven zijn er nog meer te bedenken voor een cliënt? Daar kun je als CVP een belangrijke rol bij spelen.
Tot slot, de Wzd-functionaris of commissie gaat niet over de toetsing van de huisregels. Het is wellicht wel een thema dat daar aan de orde kan komen of waar de Wzd-functionaris weet van heeft, maar huisregels worden niet door hen goedgekeurd. Als cliënten of ouders van cliënten toch een klacht willen indienen, kunnen zij zich tot de klachtenfunctionaris en/of klachtencommissie van de zorgaanbieder wenden.
Overigens, kunnen er wel uitzonderingen gemaakt worden op huisregels. Deze moeten dan wel worden vastgelegd in het zorgplan van een cliënt. En, hetzelfde geldt als een cliënt zich niet kan houden aan de huisregels. Als op dat moment onvrijwillige zorg aan de orde is – omdat een cliënt de huisregels niet begrijpt, of het moeilijk is om de huisregels in acht te nemen – dan gaat uiteraard het stappenplan lopen. Een CVP kan hierover ook in gesprek gaan met een cliënt en een cliënt daarbij ondersteunen.